Skansen w Kolbuszowej – życie na wsi w krainie Lasowiaków i Rzeszowiaków

Jest takie miejsce na Podkarpaciu, które choć niepozorne, skrywa historię zamkniętą w niezwykłych drewnianych budynkach. Skansen – Muzeum Kultury Ludowej w Kolbuszowej położony nad rzeką Nil udało nam się odwiedzić w pandemicznych czasach, więc w dość okrojonej formie. Zwiedzanie skansenów, to jedna z tych form rozrywki, którą bardzo lubimy. Nie dość, że można spędzić czas na świeżym powietrzu, to jeszcze poznać nieco historii i kultury regionu z dawnych lat.

Sama koncepcja budowy skansenu w Kolbuszowej zrodziła się w latach 50-tych XX w. Skansen gromadzi eksponaty z terenów zamieszkiwanych przez grupy regionalne Lasowiaków i Rzeszowiaków, położone w granicach administracyjnych ówczesnego woj. rzeszowskiego oraz części woj. tarnobrzeskiego i przemyskiego. Otwarcie skansenu nastąpiło w 1978 r. Spory teren skansenu podzielony jest na dwa sektory – Lasowiaków i Rzeszowiaków. W każdym z nich odtwarza się tradycyjną zabudowę wsi z elementami charakterystycznymi dla danej grupy etnicznej. Ważnym elementem jest także wkomponowany krajobraz z ogródkami przydomowymi, polami uprawnymi i kompleksem zieleni.

Musimy przyznać, że nie spodziewaliśmy się aż tak dużego terenu. Pierwszy budynek, który spotykamy na swojej drodze, to pochodzący z połowy XIX w. podmiejski dworek z Sędziszowa Małopolskiego, w którym znajduje się kasa biletowa i sezonowo czynna kawiarnia „Prowincja”.

Zastaliśmy równinny obszar usłany drewnianą zabudową i przydrożnymi kapliczkami. Tych kapliczek można tu znaleźć sporo, co pokazuje religijność mieszkańców wsi. Kapliczki zazwyczaj wyrastały w miejscach, gdzie mogło panoszyć się zło, np. tam, gdzie była ziemia niczyja – gdzie znajdowała się granica wsi i gdzie nie dochodził głos dzwonów kościelnych. Mieszkańcy dawnej wsi wierzyli, że kapliczka miała moc odganiania złego i ochraniania wędrowca przed zagrażającym niebezpieczeństwem – chorobą, opętaniem, zastraszeniem przez potępione dusze czy klątwą. Najbardziej niebezpiecznie było tam, gdzie ktoś zmarł nagle, nie pojednawszy się wcześniej z Panem Bogiem.  Jedną z ciekawszych jest kapliczka ze Staniszewskiego, pochodząca z przełomu XIX i XX w.  W jej wnętrzu znajduje się wizerunek Matki Boskiej z Dzieciątkiem na ręku. Jest to Madonna z Kalwarii Pacławskiej. Tuż obok usytuowany jest dzwonek loterański, który miał za zadanie odpędzać burze i wszelkie nawałnice .

Sielsko prezentuje się tu ponad 100-letni młyn wodny z Żołyni, będący przykładem przemysłowego budownictwa Lasowiaków. Kamienie młyńskie można obejrzeć z bliska – są ustawione pod ścianą budynku. 

Znajduje się tu także reprezentacyjny barokowy dwór z Brzezin z 1753 r., od pokoleń zamieszkiwany przez rodziny szlacheckie. Na nas ogromnego wrażenia nie zrobił, jednak jest uznany za obiekt unikatowy – jedyny taki w Polsce południowo-wschodniej.

Całe mnóstwo XIX i XX wiecznych zagród zaprasza do odwiedzenia i posiedzenia przed chałupami. W mieście jest inaczej, a wsie powoli zatracają takie klimaty. Miło jest znaleźć się w innej czasoprzestrzeni.

Mimo niesprzyjającej pogody i zimna, skansen zwiedza się przyjemnie. Otaczające drzewa, zwierzęta gospodarcze i ogródki przydomowe sprawiają, że ma się wrażenie zwiedzania prawdziwej wsi, tętniącej życiem. Jest tu pewna magia, która sprawia, że człowiek zaczyna zastanawiać się nad przeszłością swoich przodków.

Na terenie skansenu znaleźć można także kościół pw. Św. Marka z Rzochowa. Wybudowany został w 1843 r. z drewna modrzewiowego i sosnowego. Dzwonnica pochodzi z 1930 r. Niemal całe wyposażenie świątyni jest oryginalne.

Jeśli chodzi o budownictwo charakterystyczne dla Rzeszowiaków, najokazalej prezentuje się zagroda z Budziwoja, w skład której wchodzi pochodząca z 1867 r. chałupa, stodoła z XIX w., spichlerz z Ropczyc z przełomu XVIII/XIX w.

Budownictwo z tego regionu charakteryzują też wiatraki, wśród których znajdziecie koźlaki i holendry z XX w.

Rzeszowiacy w skansenie, to również ogromny teren z ulokowanymi zagrodami wraz z ogródkami przydomowymi. Na uwagę zwraca także zagroda z Markowej (Szylarów), w skład której wchodzi m.in. chałupa z przełomu XVIII/XIX w. oraz pochodzące z XIX w. spichlerz i stodoła. Przed domem od razu naszą uwagę przykuł ogródek z dużą ilością ziół. Podobno ostatni z mieszkańców był bardzo znanym i cenionym zielarzem. 

Niestety będąc w październiku w czasach covidowych kawiarnia Prowincja zamknięta była na 4 spusty. I w ogóle jakoś tak w powietrzu czuć było nie tylko jesień. Mimo wszystko tak jak wspominaliśmy – skanseny to fantastyczne miejsca na rodzinne spacery. Nasz Junior jest ciut za mały na lekcje historii, ale podejrzewamy, że za jakiś czas będzie śmigał po skansenowych przestworzach i dopytywał o historię danych obiektów. Będąc w skansenie możecie skorzystać z darmowych audiobooków, dzięki którym poznacie historie związane z każdym z budynków znajdujących się w skansenie. Co ważne w skansenie w okresie turystycznym odbywają się pokazy plenerowe, warsztaty i lekcje historii. 

Jeśli przyjedziecie tu w tzw. sezonie niskim, to proponujemy, żebyście wybrali się do restauracji C.K. Galicja, o której poczytacie tutaj. Znajdziecie tu wyjątkowe pierogi, które wciąż niezmiennie smakują pysznie. Jeśli szukacie inspiracji na dodatkowe atrakcje „po drodze”, to zachęcamy do odwiedzenia Przecławia z rezydencją Rejów i pysznej kawiarni KEKS. Tutaj znajdziecie wszystkie informacje. 

Reklama